Venetië 2e dag
Het thema van de Biënnale Arte 2024 is Stranieri Ovunque (Foreigners Everywhere). De curator – Adriano Pedrosa – heeft werk van 331 kunstenaars bijeengebracht, die in de landenpaviljoens niet meegerekend. Uit de voorpubliciteit hebben wij de indruk gekregen dat het een boeiende en afwisselende 60e editie van het tweejaarlijks kunsten evenement is geworden.
Het actuele en politiek gevoelige thema van de biënnale heeft het risico in zich dat het uitloopt op een verzameling eenzijdige, bozige en activistische manifesten. Boodschapperig. Dat zou immers voor zowel voor- als tegenstanders een verwachte, en daardoor veilige, invulling zijn. En dodelijk saai.
De curator en zijn team hebben die valkuil glorieus weten te vermijden (en daarvoor ook lovende recensies gekregen). Uit het voorwoord van de curator blijkt dat het thema ‘vreemdeling’ zo breed mogelijk is getrokken:
«The Italian straniero, the Portuguese estrangeiro, the French étranger, and the Spanish extranjero, are all etymologically connected to the strano, the estranho, the étrange, the extraño, respectively, which is precisely the stranger. Sigmund Freud’s Das Unheimliche comes to mind—The Uncanny in English, which in Portuguese has indeed been translated as “o estranho”– the strange that is also familiar, within, deep down side. According to the American Heritage and the Oxford Dictionaries, the first meaning of the word “queer” is precisely “strange”, and thus the Exhibition unfolds and focuses on the production of other related subjects: the queer artist, who has moved within different sexualities and genders, often being persecuted or outlawed; the outsider artist, who is located at the margins of the art world, much like the self-taught artist, the folk artist and the artista popular; the indigenous artist, frequently treated as a foreigner in his or her own land. The productions of these four subjects are the interest of this Biennale, constituting the Nucleo Contemporaneo.»
Wij hebben ook begrepen dat veel van de bijdragende kunstenaars zelf ‘vreemdeling’ zijn in eigen omgeving: buitenlander, immigrant, expat, diasporisch, emigrant, verbannen of vluchteling. Wat herkomst betreft komen veel kunstenaars uit het mondiale zuiden of oosten, veel vaker in elk geval dan in voorgaande versies.
We bezoeken vandaag het deel van de Biennale dat in de Giardini te vinden is. We maken veel foto’s, hieronder vind je een selectie die niet meer geordend is dan de Biennale zelf. Naast de genoemde Nucleo Contemporaneo zijn er ook Nucleo Storico, vergelijkbaar met de time hubs van de vorige aflevering, in 3 (sub)thema’s: Abstractions en Portraits in het hoofdpaviljoen en Italians everywhere in Arsenale.
Van de landenpaviljoens bezoeken we alleen het Spaanse, Nederlandse en Egyptische paviljoen. De toelichtende teksten onder die kopjes hebben we geschreven met behulp van samenvattingen door GPT-4o.
Centraal paviljoen
De volgende foto’s geven een indruk van de ‘versierde’ voorkant van het centrale paviljoen en van de inrichting van sommige zalen. In het algemeen is de indeling sober en overzichtelijk.
Nucleo Storico – Abstractions
Nucleo Storico – Portraits
Nucleo Contemporaneo
The Museum of the Old Colony
Onder deze titel heeft Paul Delano een installatie ingericht die oogt als een serieuze museale opstelling over de geschiedenis van Puerto Rico als VS kolonie. Er is verder geen commentaar of toelichting bij, de installatie is het commentaar. Je kijkt naar oorspronkelijke attributen, films en afbeeldingen, die ooit volstrekt ‘normaal’ waren binnen de koloniale of neo-koloniale context. Donkere leerlingen verzameld rond een portret van Abraham Lincoln, een gezellige groepsfoto van ‘Typical Native Farmers’ (inclusief denigrerende opmerkingen, bedoeld voor (Noord-)Amerikaanse krantenlezers), een stereofoto van een violist, slaafje op eerbiedige afstand, met het onderschrift ‘Music Hath Charms – in a Porto Rican Park’.
Als het niet zo droevig historisch was zou het cynisch zijn, en misschien is dat het toch wel.
Spaans paviljoen
Het thema van het Spaanse paviljoen op de Biënnale Arte 2024 is “Pinacoteca Migrante” (Migrant Art Gallery), ontwikkeld door de Peruaans-Spaanse kunstenaar Sandra Gamarra Heshiki en curator Agustín Pérez Rubio.
De tentoonstelling onderzoekt de afwezigheid van dekoloniale verhalen in musea en legt de bevooroordeelde representaties van kolonisatoren en gekoloniseerden bloot. Gamarra Heshiki’s uitgebreide onderzoek manifesteert zich in nieuwe werken gebaseerd op schilderijen uit Spaanse kunstcollecties uit de koloniale tijd tot de Verlichting.
Het paviljoen is verdeeld in vijf kamers rond een centrale open ruimte, “Migrant Garden”, die een herinterpretatie moet bieden van de Westerse kunstcanon vanuit migrantenperspectief.
Nederlands paviljoen
De Nederlandse bijdrage aan de Biënnale Arte 2024 in Venetië wordt verzorgd door het Congolese kunstenaarscollectief Cercle d’Art des Travailleurs de Plantation Congolaise (CATPC), samen met kunstenaar Renzo Martens en curator Hicham Khalidi.
De presentatie bestaat uit sculpturen van cacao en palmvet, en video’s die het verhaal van het collectief vertellen. Met de opbrengst van hun kunstwerken koopt CATPC voormalig plantageterrein terug om het te transformeren in biodiverse natuur.
Egyptisch paviljoen
Het Egyptische paviljoen op de Biënnale Arte 2024 wordt vertegenwoordigd door de Alexandrijnse kunstenaar Wael Shawky. Zijn project, getiteld “Drama 1882,” is een gefilmde muzikale voorstelling die de nationalistische Urabi-revolutie tegen de Britse overheersing in 1882 belicht. Shawky’s werk onderzoekt historische en literaire referenties en vervaagt de grenzen tussen fabel, feit en fictie. De film, gezongen in klassiek Arabisch, reflecteert op de thema’s van kolonialisme en nationale identiteit, geïnspireerd door het overkoepelende thema van de Biënnale.
Tot zover de samenvatting door GPT. Wij hebben gefascineerd naar de film zitten kijken. Shawky presenteert de gebeurtenissen als een opera, waarbij de handelingen extreem gestileerd zijn, bijna als een dansvoorstelling. De film toont de complexe politieke krachtsverhoudingen van die tijd door middel van gestileerde bewegingen en interacties tussen de personages. De handelingen worden weergegeven als krachten die naar elkaar toe neigen of van elkaar terugwijken.
Het lijkt alsof je naar een klassieke toneel- of operavoorstelling zit te kijken, inclusief gefilmd openings- en slotdoek, maar door de integratie van filmische elementen (montage, close up, wisseling van scenes) en het gestileerde decor zonder diepte vinden we het een bijzondere ervaring. Een hoogtepunt van deze Biennale wat ons betreft.
Hieronder staan wat willekeurig gefotografeerde scenes, de meest spectaculaire staan er helaas niet bij (met het naar elkaar neigen en terugwijken van groepen personages). De film is in totaal bijna een uur lang.
