Biennale Architettura 2018 (1)

We willen twee dagen gebruiken om de biennale te bezoeken, vandaag  Giardini, morgen Arsenale. In Giardini zijn de paviljoens van (28) landen die van oudsher vertegenwoordigd zijn, het zijn vaste paviljoens waarvan sommige ruim 100 jaar oud. Nederland heeft een door Rietveld ontworpen gebouw. Daarnaast is er een hoofdpaviljoen op het terrein waar doorgaans de curatoren van de betreffende editie hun visie presenteren en demonstreren aan de hand van voorbeelden.

We bezoeken een aantal paviljoens. Allereerst het hoofdpaviljoen. Vaak wordt de kathedrale ruimte waar je binnenkomt gebruikt als een opstart, of een advanced organizer. Nu staan er alleen spiegels die zo zijn  opgesteld dat ze de aandacht op het plafond richten. Binnen staan maquettes en hangen tekeningen aan de muur waarmee de toon is gezet. De curatoren van dit jaar zijn beide zelf architect, mensen die dingen bouwen en niet alleen er zweverig over praten.

Dit jaar is het thema “freespace”, zeg maar de vrij toegankelijke ruimte, soms is dat de zg. publieke ruimte die met dat doel ontworpen is, soms is het tussenruimte, toevallige ruimte. Voor hoofdpaviljoen en de tentoonstellingen in Arsenale is men verplicht het thema te volgen, de landen mogen in hun paviljoen een eigen weg kiezen. Dit jaar doet Nederland niet aan het thema mee.

In het paviljoen van Griekenland is het thema uitgewerkt onder het motto The School of Athens. De uitwerking richt zich op de informele, gemeenschappelijke, ruimten in universiteiten waar, geïnspireerd door de Agora van Socrates en de Academie van Plato, geleerd wordt met en van elkaar. Die ruimten zijn niet binnen en niet buiten, het zijn letterlijk tussenruimten. In het paviljoen staan 60 maquette-achtige weergaven van alléén die tussenruimte in daarvoor uitgezochte universitaire gebouwen. Op de close up foto staat het Educatorium van de Universiteit Utrecht, een OMA ontwerp.

Ter vergelijk hebben we een foto van het Educatorium er naast gezet.

In het paviljoen van Japan is het motto Architectural Etnography. Er hangen veel tekeningen en displays aan de wanden. De bezoeker wordt gevraagd een gedachte- of belevingsexperiment met zichzelf uit te voeren: kies een situatie die getoond wordt en probeer je zelf er mentaal in onder te dompelen, je in te leven dat het jouw situatie is die wordt getoond. En als je je hierbij op een detail hebt geconcentreerd zoom dan eens uit naar de gehele context of, omgekeerd, focus eens op een paar details uit het grotere geheel. NB De grote tekening met tekst op de bovenste foto is van Jan Rothuizen uit de productie Refugee Republic (later opgezocht, de Japanners gaven geen bronvermelding).

In het Duitse paviljoen vinden we een spectaculaire opstelling. Het motto is Unbuilding Walls. Dit jaar is het 28 jaar geleden dat de Muur is gevallen, net zo’n lange periode als de Muur heeft bestaan. Bij binnenkomst kijk je tegen één zwarte muur aan van hoog opgetrokken panelen. Wel is er tussenruimte, en je kunt er omheen lopen. Als je dan naar die panelen kijkt zie je juist zeer kleurige zaalhoge posters met presentaties van alle projecten en initiatieven gericht op integratie en eenwording.

Er is nog een, aan het motto verwante, opstelling: een video Wall of Opinions waar op manshoge beeldschermen naast elkaar mensen geïnterviewed worden over muren, grenzen en vrijheid.

Groot-Britannië en de Nordic landen hebben in hun paviljoens in de uitwerking gekozen voor een metafoor, het UK het meest extreem. Het Britse  paviljoen is geheel leeg gelaten, en bovenop het gebouw is een terras gebouwd. Ja hoor — freespace gecreëerd… (met mooi uitzicht over Venetië). De bedenkers wagen het zelfs een link te leggen met de stijging van de zeespiegel…

Buiten het Giardini terrein is het paviljoen, als je het zo zou willen noemen, van het Vaticaan. Een behoorlijk eind weg zelfs, op het eiland San Giorgio Maggiore.  Je kunt er alleen met de boot — lijn 2 — komen, daartoe moet je eerst naar San Marco. Wel een goede gelegenheid om een paar echte Venetië foto’s te maken. 

In een tuin op San Giorgio zijn op verzoek van de Heilige Stoel door 10 architecten modellen van kapellen gebouwd geïnspireerd op de “woodland chapel” die in 1920 door Gunnar Asplund op de begraafplaats van Stockholm is gebouwd. Van deze oospronkelijke kapel is een model op het terrein neergezet. Hierin worden ook de oospronkelijke tekeningen getoond.  

De 10 architecten hebben de vrije hand gekregen, soms met een aardig resultaat.