Ferrara (2)
Het weer is al dagen mooi. Temperaturen uit de zomer maar buiten is onmiskenbaar de herfst begonnen. Op de brede muren van Ferrara levert dat mooie foto’s op.
De onderste foto lijkt ergens buiten de stad genomen te zijn, maar is wel degelijk binnen de muren van Ferrara, in het noordoostelijk deel waar ook de katholieke en de joodse begraafplaats zijn.
De stad Ferrara speelt een belangrijke rol in de boeken van Giorgio Bassani. In De tuin van de Finzi-Contini’s is sprake van het landgoed van de familie Finzi-Contini, het Bootje van de Hertog. Met alle gedetailleerdheid en precisie van de beschrijvingen van Bassani ben je geneigd naar de genoemde straten en gebouwen op zoek te gaan. Tevergeefs! Bassani schreef romans, het is fictie. Maar dat landgoed zou best op dat open stuk ten noorden van de Cimetero Ebraico hebben kunnen liggen. Zo kun je van alle details aanwijzen waar ze hadden kunnen zijn of hadden kunnen plaatsvinden. En dan val je in handen van het literaire meesterschap van Bassani die hiermee, zeg maar, een literair aftrekschaak toepast: het fascisme, de rassenwetten uit 1938, de ontkenning, het wegkijken, de uitsluiting en uiteindelijk het gruwelijke lot van de weggevoerde joden — daar is helemaal geen sprake van “hadden kunnen”. Vreselijke werkelijkheid waarvan je nog wel enkele tekens in de stad terugvindt maar eigenlijk weinig.
We maken foto’s van de straten in de buurt en van de toegangspoort van de cimetero ebraico waarachter een vrijwel lege begraafplaats schuil gaat, zo weten we van enkele reportages: degenen die er hadden moeten liggen zijn nooit teruggekomen, familie hebben ze niet meer gekregen. We maken ook foto’s van de enige synagoge die in Ferrara over is, ooit waren er 12. Kennelijk wordt er gerestaureerd, het pand is dicht. Op de muur hangt een bord met de namen van de weggevoerden. Er staan 4 Bassani’s op.
De stad is te mooi en het weer te lekker om de dag in mineur af te sluiten. We maken nog foto’s die waarschijnlijk ook al in eerdere verslagen staan — zo houden we zogezegd de staat van de restauratie werkzaamheden een beetje bij. Er is in Italië wel heel veel erfgoed dat in stand gehouden moet worden en gerestaureerd.
We fietsen langs, en deels over, de stadsmuur terug. In een van de vroegere Torrino’s, verdedigingstoren in de muur bij een toegangspoort, is nu een jazz club gevestigd.
